سیستم عامل ویندوز امروزه به عنوان پر استفاده ترین سیستم عامل در جهان شناخته می شوند که آخرین نسخه آن تحت عنوان ویندوز 10 هم اینک در بازار است. ویندوز را با نام مایکروسافت و مایکروسافت را با نام بیل گیتس می شناسند. هر چند که بیل گیتس مدتی است که خود را بازنشسته کرده است، اما این شخص دنیای کامپیوترهای شخصی را دگرگون کرد. بیل گیتس یک اسطوره تکرار نشدنی است که اقدامات وی تا ابد در خاطرات دنیای 0-1 باقی خواهد ماند!

کاربران کامپیوتر دهه ی 50 و 60 بیشترین خاطرات نوستالژیک را با این سیستم عامل دارند. اگر "داس" را از این لیست جدا نماییم، یک دنیا خاطره را در OS های قدیمی این کمپانی خواهیم یافت. در لا به لای پنجره های قدیمی ویندوز دنیای دیجیتال ما شکل گرفت اما امروز از آن سیستم عامل ها تنها خاطرات کودکی و نوجوانی باقی مانده است! بازی های 8 و 16 بیتی، نبود اینترنت و اینترنت های Dial Up که صدای اتصال آن هنوز هم در گوش بسیاری از ما زنده است، کرش های مکرر و در نهایت نمایش این عبارت ((اینک می توانید کامپیوتر خود را خاموش کنید))! در این مطلب شما را به قلب نوستالژی سیستم عامل ویندوز خواهیم برد؛ خاطرات خود را با ما مرور کنید و بدانید که لحظه به لحظه ی تحریر این مطلب برای خود بنده نیز مملو از یادآوری های تلخ و شیرین بود...

مایکروسافت علاوه بر سیستم عامل ویندوز، در ابتدای کار OS های دیگر در کلاس دسکتاپ را در دست طراحی داشت که از جمله آنها می توان به پروژه توسعه Altair BASIC اشاره کرد. با این حال مایکروسافت تمامی سیستم عامل های دسکتاپ خود را از لیست خارج کرده و تنها بر روی سیستم عامل ویندوز تمرکز کرد. این مطلب از آغاز تا زمان حال این سیستم عامل را بررسی می کند.

MS-DOS

نخستین سیستم عامل مایکروسافت پس از پایان دادن به پروژه های جاری و تمرکز بر روی یک الگوریتم خاص که بعدا منجر به تولید ویندوز شد، MS-DOS بود. انتشار نخستین سیستم عامل داس در سال 1981 آغاز شد. در واقع این سیستم عامل توسط Tim Paterson برای Seattle Computer توسعه داده شده بود. از بسیاری جهان این سیستم عامل نزدیک به CP/M OS بود اما در توسعه آن سازگاری با پردازنده های X86 و سیستم فایل FAT 12 نیز لحاظ شد. مایکروسافت Tim Paterson را به استخدام خود درآورده و پس از مدت کوتاهی سیستم عامل MS-DOS را عرضه کرد.

Windows 1.0

بلافاصله پس از راه اندازی داس، مایکروسافت کار بر روی نخستین سیستم عامل ویندوز را آغاز کرد. ویندوز 1.0 بر روی رابط نسبتا گرافیکی GUI بنا شد. این سیستم عامل ناتوان از فعالیت بدون DOS بود. مایکروسافت به سرعت API های سازگار با ویندوز 1.0 را با هدف توسعه برنامه نویسی آن منتشر کرد. این کتابخانه ها از الگوریتم های توسعه داس بسیار بیشتر بود. این سیستم عامل در نخستین بروزرسانی خود قابلیت ساخت حافظه (RAM) مجازی بر روی هارد دیسک را پیدا کرد. اقدامی که تا کنون نیز به قوت خود باقی مانده است.

Windows 2.0

سیستم عامل ویندوز 2.0 در سال 1987 معرفی شد. این سیستم عامل تمرکز اصلی خود را بر روی رفع باگ و مشکلات سیستم عامل 1.0 نهاده بود. همپوشانی توانایی ها، افزودن کلید ها و بهبود عملیات های Multitasking و مواردی از این دست بدان افزوده شد.

Windows 2.1

در سال 1988 مایکروسافت سیستم عامل ویندوز 2.1 را ارائه نمود. این OS دارای سرعت عملکرد بسیار بیشتر به نسبت ویندوز 2.0 بوده و با پردازنده های 80286 و 80386 اینتل نیز سازگاری کامل داشت؛ به همین علت گاها به این سیستم عامل ویندوز 286 و یا ویندوز 386 نیز گفته می شود. یکی از پیشرفت های کلیدی گنجاندن HIMEM.sys بود. بدین ترتیب دسترسی ویندوز 2.1 به حافظه بیشتر از قبل شد. مایکروسافت ویژگی Protected mode را به این سیستم عامل اضافه نمود که به پردازنده های اینتل 80386 این امکان را می داد که پردازش های موازی را به خوبی انجام دهند. تا پیش از آن کاربران در عین واحد تنها بر روی یک نرم افزار قادر به فعالیت بودند. در سال 1989 مایکروسافت سیستم عامل 2.11 را ارائه کرد که تنها در چند زمینه محدود مانند AppleTalk و درایورها بهبود یافته بود.

Windows 3.0

در سال 1990 مایکروسافت سومین نسخه از سیستم عامل ویندوز را ارائه کرد. این سیستم عامل پیشرفت های برجسته ای را به نسبت قبل نشان داد. تغییر رابط کاربری و پشتیبانی از تصاویر 16 بیتی از جمله آنها بود. در حالت VGA سیستم عامل قادر به ارائه 256 رنگ بر روی صفحه نمایش بود. حالت محافظت دستوری نیز بهبود یافته و دسترسی برنامه ها به حافظه اصلی نیز بیشتر شده بود. این سیستم عامل تنها از 16 مگابایت حافظه رم پشتیبانی می کرد که 5 مگابایت آن همواره در اختیار سیستم عامل بود J این سیستم عامل به سرعت به ویژگی OEM مجهز و بر روی کامپیوترهای آماده نصب گردید. در همین جا بود که ویندوز از رقبای خود مانند اپل پیشی گرفت که یکی از دلایل آن را می توان در قیمت کمتر این سیستم عامل به نسبت محصولات آنها دانست.

Windows 3.1

در سال 1992 سیستم عامل Windows 3.1 از سوی مایکروسافت معرفی شد. 3 پیشرفت کلیدی در این سیستم عامل روی دارد؛ نخست حذف حالت Real mode بود. این سیستم عامل محدود به اجرا در پردازنده و سخت افزارهای جدید (80286 به بعد) بود اما به طور قابل توجهی شاهد پایداری سیستم بودیم. پشتیبانی از فونت True Type و افزایش پشتیبانی از حجم حافظه رم.  از این سیستم عامل چندین گونه متفاوت تولید شد.

Windows NT 3.1

در سال 1993 کمپانی مایکروسافت اولین نسخه از ویندوز NT را عرضه کرد. اگر چه در برخی از قسمت ها شباهت هایی با ویندوز 3.1 وجود داشت، اما کاربرد و دستورات به کل متفاوت با آن بود. این سیستم عامل که به صورت 32 بیتی تولید شده بود، به تنهایی قادر به اجرای دستورات MS-DOS، OS/2 و ویندوز بود. به دلیل این انعطاف توسعه آن نیز بسیار آسان بود. این سیستم عامل بهترین گزینه ی زمان خود برای اجرای Multiple processing architectures بود. این سیستم عامل بر روی تمامی پردازنده های X86 و MIPS قابل اجرا بود. این سیستم عامل بسیار با ثبات تر از 3.1 بود. با وجود تمام این ویژگی ها جالب است بدانید که این سیستم عامل به فروش کمتری به نسبت ویندوز 3.1 دست یافت! حداقل سیستم مورد نیاز این سیستم عامل شامل پردازنده های 32 بیتی مانند 80386 اینتل، 75 مگابایت فضای ذخیره سازی و 16 مگابایت حافظه رم بود.

Windows 95

پس از تولید ویندوز NT 3.1 مایکروسافت تولید سیستم عامل های مبتنی بر داس را متوقف کرده و در سال 1995 سیستم عامل ویندوز 95 را معرفی کرد. مایکروسافت ضمن استفاده از یک رابط کاربر پسند، حالتی را ایجاد کرد که سیستم عامل به طور همزمان در کامپیوترهای شخصی و اداری مورد استفاده قرار گیرد. رقابت شدید بین این سیستم عامل و سیستم عامل های "مک" و OS/2 از IBM آغاز شد. نخستین نسخه ی رسمی از مرورگر اینترنت اکسپلورر نیز بر روی آن نصب شد. سیستم عامل ویندوز برای نخستین بار از یک هسته ی کاملا مجزا از داس بهره می برد که دستورات بدون دخالت داس پردازش می شد. پشتیبانی از 512 مگابایت حافظه رم نیز بدان افزون گشت؛ با این حال این سیستم عامل بر روی پردازنده های ساده 32 بیتی و 4 مگابایت حافظه رم به همراه تنها 50 مگابایت هارد قابل اجرا بود.

Windows NT 4.0

مایکروسافت در سال 1996 نسخه ای جدید از سیستم عامل ویندوز ان تی را ارائه کرد. این سیستم عامل ظاهری شبیه به ویندوز 95 داشت اما در عمل کاملا متفاوت بود و تنها از رابط کاربری آن استفاده می کرد. همانطور که می دانید سیستم عامل های NT در سرورها و سیستم های Business-oriented مورد استفاده قرار می گیرند. با این وجود سیستم عامل 95 همچنان کاربر پسند تر بود. پلاگین های جدید این سیستم عامل همچون Plug and Play و Device Manager نیز از جمله پیشرفت های آن به حساب می آمدند. حداقل 32 مگابایت حافظه رم و 110 مگابایت حافظه ذخیره سازی برای اجرای آن نیاز بود. این سیستم عامل بسیار با ثبات تر از ویندوز 95 بود.

Windows 98

سیستم عامل ویندوز 98 در سال 1998 معرفی شد. این سیستم عامل قابلیت هایی بیشتر همچون Outlook Express, Microsoft Chat, NetMeeting, and NetShow Player را در خود حمل می کرد. نصب و راه اندازی ویندوز بسیار آسان تر شده بود و کاربری آن نیز بهبود پیدا کرد. این ویندوز به دلیل استفاده از یک هسته جدید بسیار با ثبات تر بود. از جمله دلایل این ثبات می توان به استفاده از ترفند های جدید سازگار با سخت افزارهای موجود، system drivers, system registry, و system memory management اشاره کرد. همچنین پشتیبانی مایکروسافت از این سیستم عامل بی نظیر تا زمان خود بود.

Windows 98 SE

در بین سالهای 1999 تا 2000 مایکروسافت 4 نسخه متفاوت از سیستم عامل های موجود را منتشر کرد اما یکی از آنها نسخه SE از سیستم عامل ویندوز 98 بود که باگ ها و اشکلات موجود در سیستم عامل ویندوز 98 را از بین برد. برنامه های جدید همچون ویندوز مدیا پلیر، نسخه به روز شده از اینترنت اکسپلورر و جدید DirectX 6.1 API نیز در آن لحاظ شد.

Windows 2000

در اواخر سال 1999 مایکروسافت ویندوز 2000 را معرفی کرد. این سیستم عامل برترین ویژگی های روز را به همراه داشت. به عنوان مثال می توان به قابلیت PNP در اینترفیس USB و سخت افزارهای داخلی اشاره کرد که به نسبت گذشته بسیار بهبود یافته بود. Windows File Protection، سیستم اشکال زدایی نرم افزار و بالا بردن امنیت از جمله دیگر قابلیت های این سیستم عامل بود. اگر چه ویندوز 2000 به دلیل قابلیت های مولتی مدیای بیشتر و راه اندازی سخت افزار های جانبی بسیار مناسب بود، اما از آن در سیستم های سرور نیز استفاده شد. 32 مگابایت حافظه رم و 1 گیگابایت فضای ذخیره سازی حداقل سیستم مورد نیاز برای آن بود هر چند که مایکروسافت 128 مگابایت رم و 5 گیگابایت هارد را توصیه می کرد. این سیستم عامل به یک پردازنده ی پنتیوم X86 در فرکانس 133 مگاهرتز نیاز داشت.

Windows Millennium Edition  

ویندوز Millennium در سال 2000 معرفی شد. این سیستم عامل آخرین ویندوز مبتنی بر داس و جانشین سیستم عامل ویندوز 98 SE بود. مایکروسافت با هدف افزایش ثبات سیستم عامل دسترسی نرم افزارها به DOS را محدود کرد. رابط کاربری و PNP در این سیستم عامل بهبود یافت. اما این سیستم عامل با یک شکست نسبی روبرو شد که دلیل اصلی آن محدود کردن نرم افزارهای مبتنی بر داس بود چرا که در آن زمان این نرم افزارها از محبوبیت بسیار زیادی برخوردار بودند. به همین علت کاربران ترجیح دادند که ویندوز 98 SE را همچنان مورد استفاده قرار دهند.

Windows XP

در آگوست سال 2001 اولین نسخه از سیستم عامل ویندوز XP معرفی شد. این سیستم عامل فاقد ویژگی های حرفه ای سرور بود اما هر آنچه که یک سیستم کاری و یا خانگی نیاز داشت را در اختیار کاربران قرار می داد. پایداری بسیار بالا، افزایش کیفیت رابط کاربری و گرافیکی، فرآیند آسان اضافه کردن سخت افزار، امنیت بالاتر و پشتیبانی بهتر از جمله ویژگی های آن بود. بیش از 1 میلیارد نسخه از ویندوز XP فروخته شد و این ویندوز به عنوان محبوب ترین سیستم عامل تاریخ شناخته می شود. پس از آن مایکروسافت بسیار تلاش کرد که کاربران از نسخه های جدید ویندوز استفاده کرده و XP را کنار بگذارند اما همچنان پس از 15 سال شاهد استفاده ی آن در برخی از کامپیوترها هستیم!

Windows XP 64 Bit

در سال 2002 نسخه 64 بیتی از ویندوز XP منتشر شد. تولید این سیستم عامل در سال 2005 متوقف شد چرا که این ویرایش تنها از تعداد محدودی از CPU های 64 بیتی پشتیبانی می کرد.

Windows XP Professional x64 Edition

در سال 2005 مایکروسافت نسخه ی حرفه ای و 64 بیتی از ویندوز XP را منتشر کرد. پشتیبانی از پردازنده های X86 و X64 دو کمپانی AMD و Intel، کاهش مشکلات اجرای نرم افزارهای 64 بیتی، قابلیت اجرای همزمان نرم افزارهای 32 و 64 بیتی و پشتیبانی از ظرفیت های بیشتر سخت افزاری از جمله ویژگی های این ویندوز بود.

Windows Vista

ویندوز ویستا در سال 2006 معرفی شد. با وجود آنکه مایکروسافت خیال جایگزینی ویندوز XP با ویستا را داشت، اما این اتفاق هیچگاه در واقعیت روی نداد. Vista با یک رابط کاربری جدید و گرافیک نوین به همراه ده ها قابلیت جدید عرضه شد که یکی از مهمترین آنها بالا بردن پادمان امنیت بود. همین ویژگی های امنیتی جدید بسیار دست و پا گیر شده بودند. ایده آن بود که ویندوز به منظور جلوگیری از نرم افزارهای مخرب، کاربران را از هر گونه نصب و راه اندازی جدید آگاه سازد اما به دلیل پریشانی این سامانه، نتیجه کاملا معکوس بود. کاهش سرعت این سیستم عامل و نیاز ذاتی به حجم بالای رم و فضای ذخیره سازی نیز از جمله دیگر مشکلات آن بود. افزایش لایه های امنیتی و نیاز به حافظه رم بالا، Vista را به شدت کند کرده بود. ویستا هیچگاه سیستم عامل موفقی نبود.

Windows 7

در سال 2009 شاهد عرضه سیستم عامل محبوب ویندوز 7 بودیم. ویندوز 7 را می توان نسخه بهینه شده از ویستا دانست که مشکلات آن را برطرف کرده بود. اگر چه مایکروسافت فشار خود را برای افزایش امنیت تقلیل نداده بود، اما مزاحمت و پرسش های متعدد آن نیز از بین رفت. سازگاری با دستورات پردازشی در AVX پردازنده ها، افزایش سرعت و بهره وری مناسب از حافظه های رم نیز از ویژگی های آن به شمار می رفت. پس از XP ویندوز 7 موفق و پر طرفدارترین سیستم عامل مایکروسافت به شمار می رفت.

Windows 8

سیستم عامل ویندوز 8 نیز در سال 2012 معرفی شد. این سیستم عامل در کنار تلاش مایکروسافت برای عرضه سیستم عامل های کلاس موبایل صورت گرفت. این سیستم عامل در گوشی های موبایل، دسکتاپ و نوت بوک اجرایی شد. افزودن "کاشی" های به منوی آغاز و قابلیت شناسایی سخت افزارهای بسیاری بدون نیاز به نصب درایور مجزا از جمله قابلیت های آن بود. این سیستم عامل نیز نتوانست کاربران برای کوچ از ویندوز 7 متقاعد نماید.

Windows 8.1

در سال 2013 و تنها یک سال پس از توزیع ویندوز 8، مایکروسافت ویندوز 8.1 را ارائه نمود. این سیستم عامل بسیاری از مشکلات ویندوز 8.1 را از بین برده و سازگاری آن با سخت افزارهای روز نیز بهبود یافته بود. این سیستم عامل به طور رایگان در اختیار کاربرانی قرار گرفت که از ویندوز 8 استفاده می کردند. مایکروسافت کلید محبوب "استارت" را به جای سنتی خود بازگرداند و توسط یک قابلیت جدید کاربران قادر به حذف کاشی ها از منوی آغاز بودند به طوری که سیستم مستقیما روی دسکتاپ بوت می شود. ویندوز 8.1 توانست کاربران بسیار را راضی به کنار گذاشتن ویندوز 7 نماید.

Windows 10

و در نهایت به آخرین سیستم عامل ویندوز مایکروسافت می رسیم؛ ویندوز 10 در سال 2015 معرفی شد. مایکروسافت به عدم کیفیت کاشی ها پی برده و آنها را در استارت ادغام کرد. ارتقاء سیستم عامل های قدیمی به ویندوز 10 برای 1 سال تمام رایگان بود. دستیار صوتی کورتانا نیز به این سیستم عامل افزوده شد. مرورگر جدید مایکروسافت اینک به نام Edge شناخته می شد و حریم خصوصی کاربران به خوبی جدی گرفته شد. اطلاعات شخصی کاربران تنها منوط به تائید آنها در اختیار نیازمندی های اولیه نرم افزار و وب سایت ها قرار می گیرد؛ نصب و شناخت سخت افزارها به اوج خود رسید به طوری که نیاز به نصب چندین درایور از بین رفته و پس از اتصال ویندوز به اینترنت این راه انداز ها به طور خودکار نصب می شوند. نرم افزارهای همچون Fresh Paint نیز به منوی کاشی ها اضاف شدند که طراحی را بسیار آسان و لذت بخش می کنند. به دلیل آنکه این سیستم عامل بر روی بسیاری از Device های لمسی نیز نصب می گردد، مایکروسافت تنظیمات متعدد و مجزایی را در این زمینه اعمال کرده و همچنین فاصله فرامین به گونه ای است که لمس آنها آسان باشد. سیستم عامل ویندوز 10 تنها سیستم عاملی است که به طور کامل از پردازنده های Intel Kabylake و AMD AM4/ZEN پشتیبانی می کند.

در پایان امیدواریم از این خاطره انگیز نیز لذت برده باشید.